Nước mắm Nam Ô - danh bất hư truyền

“ Nhứt nước mắm Nam Ô

Nhì Cá Rô Xuân Thiều”

   Đến Đà Nẵng quá nhiều lần, thưởng thức và mua nhiều thứ quà về cho người thân rồi. Vậy giờ đến ĐN mua gì giờ. Đó là câu hỏi mà rất nhiều du khách khi quay lại Đà Nẵng vẫn tò mò. Đà Nẵng vốn không nổi tiếng với nghề làm mắm như Nha Trang, Phú Quốc hay Quảng Ngãi. Nhưng ở Đà Nẵng ngoài mắm nêm ra cũng còn một loại nước mắm rất thanh, rất đậm đà mà gần như du khách ít khi biết tới cũng bởi sự hấp dẫn và quý hiếm của nó.

Làng Nam Ô vốn là một làng đánh cá nhỏ bé nằm ven quốc lộ số 1 với những trảng cát trắng mịn màng, kéo dài cả cây số. Năm 1558, Nguyễn Hoàng vào trấn thủ vùng đất Thuận Hóa. Khi đi, Nguyễn Hoàng mang theo những tướng sĩ nằm trong đội quân của ông. Khi đi, họ chỉ đi một mình, không đem theo vợ con, gia đình. Cũng bởi vì toàn là nam nhân nên khi vào Thuận Hóa lại nảy sinh tình cảm với những cô gái người Chăm. Cho nên, trong gia phả các tộc họ quanh vùng của các họ Đinh, Phạm, Mai, Trần,… những vị tiền hiền của tộc chỉ độc có tên ông chứ không hề có tên bà. Lúc bấy giờ, làng Nam Ô thuộc Ba Ổ Xuân Sơn xã sau đổi thành Hóa Ổ Xuân Sơn xã. Bởi trước ở làng có cô gái cực kỳ xinh đẹp tộc họ Trần có tên là Trần Thị Ba lấy vua Thiệu Trị nên mới đổi Ba Ổ thành Hóa Ổ.      

Cái kỳ lạ ở chỗ, cũng là làng cá, làng làm mắm nhưng sao nước mắm Nam Ô lại hiếm thấy một cách lạ kỳ, mà có hiếm đi chăng nữa thì giá của nó cũng rất bình dân chứ chẳng đắt đỏ như những nơi khác. Vốn dĩ, làng Nam Ô trước chỉ độ mươi nhà là làm mắm để bán, đa phần người dân trong làng chỉ làm mắm để ăn. Cách làm mắm của người Nam Ô cũng khác những nơi khác hay thường thấy.

Ở các địa phương khác người ta trữ mắm bằng những vại gỗ lớn phải tầm 3 – 4 người ôm mới xuể. Người ta phải leo thang lên mà khuấy mắm nhưng ở Nam Ô chỉ dùng những hủ, kiệu, chum nhỏ mà làm mắm. Muốn làm mắm phải mua những chum sành của người Chăm về đựng, thì nước mắm mới thanh và trong, cho nên người dân Nam Ô chỉ còn vài ba hộ làm mắm mà thôi.

Muốn muối cá ngon, người Nam Ô chuẩn bị rất công phu. Đầu tiên, phải mua loại muối cực phẩm của vùng Đề Gi, Sa Huỳnh hoặc nếu bí quá thì có thể dùng muối Cà Ná hạt to, chắc và nặng. Cứ vào cỡ cuối năm, vào khoảng tháng 11,12 âm lịch, khi thời tiết thuận lợi, thường các ghe chở muối do thương lái mới ghé bến Nam Ô bán lại. Mãi sau này, khi người Pháp lập sở Thương chính thì người dân mới đỡ việc đợi “mùa” muối. Đối với những gia đình muối cá nhiều, họ phải xây vựa chứa muối, xung quanh dựng cót tre, trên lợp mái tranh, cứ mua bao nhiêu đổ hết vào vựa để muối ra chất đắng rồi mới dùng để đổ vào chum.

Ở Nam Ô cũng chẳng khác những nơi khác đó là việc muối mắm thường muối vào cuối tháng ba. Khi đó là mùa cá cơm than tháng Ba. Thứ Cá tuyệt phẩm đó dùng để muối cá thì cho ra nước mắm tuyệt hảo và trong vắt. Bởi vì thế, muốn muối cá ngon, các chủ vựa thường lựa riêng cho mình những gánh cá cơm than. Cũng vì lượng ít nên thành ra, mỗi lần có bao nhiêu thì muối bấy nhiêu, cho nên người Nam Ô không muối mắm trong những vại gỗ lớn mà dùng những chum, hũ nhỏ để muối. Khi muối, ngon nhất là dùng tỉ lệ mười cá, bốn muối và đong bằng tô. Từ tháng ba tới tháng chạp là mắm có thể dùng được. Nước mắm Nam Ô lọc vừa trong lại vừa có mùi thơm nức.

Bên cạnh những hộ làm mắm, giờ cũng xuất hiện một vài hộ kinh doanh nhỏ lẻ mua nước mắm đi cung cấp thị trường khắp nơi. Có khi len lỏi vào tận Tp Hồ Chí Minh. Người con đất Quảng xa quê vẫn còn nhớ như in cái hương vị đặc biệt của nước mắm Nam Ô

“Nam Ô nước mắm thơm nồng

Đi mô cũng nhớ mùi hương quê nhà”

Riêng trong địa bàn TP Đà Nẵng, nước mắm Nam Ô là loại nước mắm được ưa chuộng của nhiều gia đình. Như một món ăn không thể thiếu trong mâm cơm người dân nơi đây.

Ghế thăm làng mắm Nam Ô vào dịp cuối năm, khách sẽ vô cùng ngạc nhiên và thích thú khi nghe mùi mắm thơm lừng lan tỏa trong không gian. Cái mùi mắm thân thương, hấp dẫn với cả những du khách khó tính nhất. Quanh quanh, ngó đâu cũng thấy nào hũ, nào chum, nào sành. Hi vọng, có dịp nào đó. Hãy thử mang về nhà một chai mắm Nam Ô làm quà cho người thân. Biết đâu được, đó sẽ là món quà mà người thân trong gia đình rất trân trọng đúng không nào.

Đọc thêm: https://blogdulichdanang.com/am-thuc